Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskyy, pritet të vizitojë Shtëpinë e Bardhë të premten për të nënshkruar një marrëveshje shumëmilionëshe për mineralet. Kjo marrëveshje lidhet me një telefonatë të famshme të vitit 2019 midis tij dhe presidentit amerikan, Donald Trump. Alexander Vindman, i cili kishte dëgjuar telefonatën, kujton atë dhe veprimet e tij pasuese.
Vindman, duke punuar në Këshillin e Sigurisë Kombëtare (NSC), kishte dëgjuar një telefonatë midis Trump dhe Zelenskyy në korrik 2019. Ai dëgjoi se Trump u përpoq të përdorte ndihmën ushtarake amerikane për Ukrainën në këmbim të nisjes së një hetimi ndaj djalit të Joe Biden, Hunter, lidhur me pozicionin e tij në një kompani ukrainase të gazit. Trump u akuzua për ofrimin e një çmimi pro quo me shpresën për të gjetur fëlliqësi ndaj një rivali politik.
Por gjashtë vjet më vonë, ky incident ndikon në negociatat aktuale mbi përfundimin e luftës së Ukrainës me Rusinë, duke përfshirë një marrëveshje për ndihmën e vazhdueshme ushtarake të SHBA-së në këmbim të aksesit në burimet e vlefshme minerale të Ukrainës. Me Zelenskyy që do të vizitojë Shtëpinë e Bardhë të Premten, vëzhguesit paralajmërojnë se Trump po përpiqet ta manipulojë përsëri.
Vindman ishte drejtor i Çështjeve Evropiane të NSC-së në kohën e telefonatës, të cilën Trump më vonë e përshkroi si “perfekte”. Pasi informoi vëllain e tij, ai paraqiti një raport zyrtar në lidhje me “skemën korruptive” të Trump që çoi në seanca dëgjimore televizive dhe Trump u bë vetëm presidenti i tretë në histori që u akuzua nga Dhoma e Përfaqësuesve, megjithëse më pas u lirua nga Senati.
Marrëdhënia Trump-Zelenskyy, e cila ishte aq e ngrohtë në vitin 2019, është përkeqësuar shpejt. Kur Trump pretendoi se Ukraina ishte fajtore për pushtimin e Rusisë, vërejtje që i bënin jehonë pikave të bisedimeve të Kremlinit, Zelenskyy tha se Trump ishte “i bllokuar” në një “flluskë dezinformimi” rus.
Trump u përgjigj me tërbim, duke e quajtur Zelenskyy një “diktator” për mosmbajtjen e zgjedhjeve gjatë kohës së luftës, kur zona të Ukrainës janë nën pushtimin rus, ushtarët e saj janë në vijën e frontit dhe vendi është nën ligjin ushtarak. Në fillim të kësaj jave, në një ndryshim mahnitës në marrëdhëniet transatlantike, SHBA-ja u nda me aleatët e saj evropianë duke refuzuar të akuzojë Rusinë për pushtimin e saj në Ukrainë në votimin e tre rezolutave të OKB-së që kërkonin fundin e luftës trevjeçare.
Nën këtë hije, Zelenskyy do të vizitojë Uashingtonin të premten për të nënshkruar një marrëveshje që, në kornizën e Trump, do t’i jepte SHBA-së akses në depozitat e Ukrainës të të ashtuquajturave minerale të tokës të rralla – të përdorura në industrinë e hapësirës ajrore, të mbrojtjes dhe bërthamore – si një mënyrë për të paguar nga Kievi ndihmën e dërguar tashmë për përpjekjet e luftës nën Biden.
Ka ngjashmëri me quid pro quo-në e parë – por edhe dallime. Vindman reflektoi: “Ai nuk po lëkundet Ukrainën për të vjedhur zgjedhjet këtë herë. Ekziston një element i sigurisë kombëtare. SHBA ka nevojë për toka të rralla për ekonominë. Ukraina ka nevojë për investime. Pra, kjo në fakt, në një farë mënyre të çuditshme, edhe pse shkalla është zmadhuar, është shumë më legjitime se ajo e fundit – edhe pse duket si një tronditje dhe krejtësisht antiamerikane në mënyrën se si ne bëjmë biznes në mbarë botën.”
Zelenskyy gjithashtu e gjen veten në një pozicion të ndryshuar, më të prekshëm. Ai ka thënë se më shumë se 46,000 ushtarë ukrainas janë vrarë dhe më shumë se 390,000 janë plagosur, por vlerësimet e tjera janë shumë më të larta. Retorika e papërmbajtur e Trump ka dëmtuar moralin. Rusia po bën përparime në fushën e betejës.
Max Bergmann, drejtor i Programit të Evropës, Rusisë dhe Euroazisë në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare në Uashington, tha: “Ukraina është shumë, shumë më e dëshpëruar se sa ishte në vitin 2019. Ne kemi një vend që sulmohet dhe goditet nga rusët çdo minutë, kështu që rreziku nuk mund të jetë më i madh për Ukrainën.”
Marrëveshja e mineraleve ishte një shembull i përsosur se sa e vështirë është për Ukrainën të lundrojë situatën, shtoi Bergmann, një ish-zyrtar i departamentit të shtetit. “Ukrainasit e kuptuan se mos nënshkrimi i kësaj marrëveshjeje, e cila është shumë hipotetike dhe nuk do të realizohej në të vërtetë – kompanitë nuk do të fillojnë të gërmojnë derisa të ketë një zgjidhje reale paqeje – nuk ia vlente të luftohej. Por kjo gjithashtu tregon edhe më tej mungesën e interesit dhe angazhimit që SHBA ka për të mbështetur Ukrainën.”
Muaji i parë i Trump në skenën e politikës së jashtme ka ardhur me një ritëm të papritur, me plane për të marrë dhe rizhvilluar Gazën, për të blerë Grenlandën nga Danimarka, për të kapur kanalin e Panamasë dhe për të absorbuar Kanadanë si shtetin e 51-të. Por asgjë nuk është më në kundërshtim me partinë republikane të dikurshme sesa gatishmëria e Trump për t’u anuar me Rusinë mbi aleatët demokratikë.
Joel Rubin, një ish-zëvendës ndihmës sekretar i shtetit, tha: “Ne nuk dimë ende për ndonjë përfitim personal në vetvete për presidentin, por ne e dimë se ai po përdor kërcënimin e ndalimit të ndihmës ushtarake dhe mbështetjen amerikane për Ukrainën në këtë proces si një taktikë presioni për të nxjerrë lëshime. Kjo është zakonisht ajo që ju bëni me kundërshtarin tuaj. Edhe në këtë rast nuk është aspak e qartë se kush do t’i merrte paratë. Si funksionon kjo? Si e avancon kjo pozitën globale të Amerikës dhe ekonominë tonë?”
Në një takim të kabinetit të mërkurën, Trump e përshëndeti marrëveshjen për mineralet si “një marrëveshje shumë të madhe” dhe të enjten, në një takim me kryeministrin britanik Keir Starmer, ai sugjeroi se prania e punëtorëve amerikanë që nxjerrin minerale kritike do të vepronte si një lloj sigurie që aleatët po kërkojnë të pengojnë Rusinë nga pushtimi përsëri.
Por Rubin është skeptik se një marrëveshje ekonomike do të garantojë domosdoshmërisht sigurinë e ardhshme të Ukrainës. “Kush do të thotë se Rusia nuk do të vendosë se do të pushtojë Ukrainën, por para kësaj ata do të thërrasin Shtetet e Bashkuara dhe do të thonë, ne do të pushtojmë dhe marrim Ukrainën, por marrëveshjen e mineraleve që keni me Ukrainën, ne do ta ruajmë dhe do ta bëjmë me ju? Pastaj ata shkojnë dhe pushtojnë dhe SHBA thotë, mirë, për sa kohë që ne kemi marrëveshjen tonë, ne jemi në rregull me të. Nuk ka asgjë për ta parandaluar këtë.”
